Po ponad dekadzie wzglednego spokoju w Polnocnej Irlandii, znow daja o sobie znac ugrupowania republikanskie niechetne procesowi pokojowemu.Dwa zamachy,w ktorych zginely trzy osoby przeprowadzily dwa odlamy IRA - Prawdziwa IRA zabila dwoch angielskich zolnierzy, Kontynuacja IRA zastrzelila policjanta.Zamachy potepili zgodnie politycy irlandzcy i angielscy, deklarujac chec wspoldzialania na rzecz pokoju w tej czesci wyspy.Nie da sie jednak ukryc napietej atmosfery i obaw przed powrotem slynnych "Troubles".W swietle tych wydarzen dzis opiszemy krotka historie Irlandzkiej Armii Republikanskiej, jednej z najlepszych partyzantek.
Historia IRA zaczyna sie na poczatku XX wieku, czasow "powstania wielkanocnego" w Irlandii.W drugi dzien swiat Wielkanocnych 1916 roku organizacja irlandzkich nacjonalistow pod nazwa Ochotnicy Irlandzcy wespol z Armia Obywatelska Jamesa Conolly'ego podjeli zbrojna walke z angielskim okupantem.Powstancy zajeli kilka waznych budynkow w miescie, w tym budynek dublinskiej poczty, proklamowali oni utworzenie Republiki Irlandii.Powstanie, ktore w zamysle bojownikow mialo objac caly kraj toczylo sie jedynie na ulicach Dublina i zakonczylo sie porazka po 6 dniach, pochlaniajac 500 ofiar.W wyniku walk miasto doznalo powaznych uszkodzen.Wladze Wielkiej Brytanii surowo ukaraly przywodcow zrywu, 16 z nich zostalo straconych.Surowa kara spotkala sie z oburzeniem Irlandczykow, ktorych wielu walczylo wtedy u boku Anglii we Francji liczac na wdziecznosc Anglikow i mozliwosc utworzenia w przyszlosci niepodleglej Irlandii.Nadzieje te rozwiala brytyjska reakcja na powstanie wielkanocne, nastroje wsrod Irlandczykow zradykalizowaly sie.Jeden z bylych powstancow, Michael Collins przystapil do odbudowywania struktur Ochotnikow Irlandzkich , ktore przeksztalcil w Irlandzka Armie Republikanska.W 1919 roku partia Sinn Fein oglosila Irlandie republika, ogloszono powstanie irlandzkiego parlamentu, ministerstw, rzadu centralnego i sadu a IRA jako organizacja wojskowa miala podlegac ministerstwi obrony i parlamentowi.Brytyjski rzad uznal wszystkie podjete przez Sinn Fein decyzje za niewazne i podjal walke z Irlandczykami.
IRA zdana wiec byla na walke partyzancka, ktora trwala dwa lata i pochlonela wiele ofiar.Pierwszy etap dzialalnosci IRA to przeksztalcenie Ochotnikow Irlandzkich w gotowa do walki zbrojnej partyzantke.Juz w 1919 z rak bojownikow zginelo 15 policjantow - 4 ze stolecznej policji w Dublinie i 11 z Krolewskiej Policji Irlandii.
Irlandzcy bojownicy zaczeli atakowac ufortyfikowane baraki policyjne w roznych miastach niszczac 16 z nich i uszkadzajac prawie 30.
Walki przybieraly na sile, Brytyjczycy oglosili stan wyjatkowy w czesci kraju, rozpoczelo sie internowanie i egzekucje czlonkow IRA.Irlandczykom zaczelo brakowac broni, amunicji, ich aktywnosc oslabila sie rowniez wobec wyslania przeciw nim zwiekszonych sil brytyjskich.
W 1922 zamordowano zalozyciela IRA Michaela Collinsa.
Dzialanosc IRA doprowadzila do utworzenia Republiki Irlandii skladajacej sie z 26 hrabstw, 6 pozostalych hrabstw Ulsteru pozostalo pod kontrola Londynu.Traktat pokojowy ustanawiajacy Republike Irlandii nie zadowolil wszystkich bojownikow, nastapil pierwszy rozlam w lonie republikanskich partyzantow.Czlonkowie IRA, ktorzy poparli traktat zostali wcieleni do Irlandzkiej Armii Narodowej.Antytraktatowa IRA doprowadzila w 1922 do wojny domowej trwajacej dwa lata i zakonczonej ich kleska.
Po wojnie domowej IRA znow zaczela zdobywac wplywy i zyskiwac nowych czlonkow.Odgrywala wazna role na irlandzkiej scenie politycznej, dzieki jej poparciu dochodzili do wladzy politycy.W latach '30dotknely ja jednak kryzysy ideologiczne, na zmiane popierali ugrupowania lewicowe i prawicowe.Republikanska partyzantka zaczela chylic sie ku upadkowi, mimo
to przeprowadzila kilka zamachow bombowych, probowala rowniez zgladzic wazne osobistosci brytyjskiej administracji m.in krola Jerzego VI na ktorego zorganizowano nieudany zamach w Belfascie w 1937 roku, a w pozniejszym czasie serie zamachow bombowych na terenie Wielkiej Brytanii.Dowdztwo IRA liczylo na pomoc Niemiec we wspolnym ataku na Anglie w trakcie drugiej wojny swiatowej, liczyli rowniez na wsparcie finansowe oraz zbrojeniowe III Rzeszy.W prowadzonej na terenie Polnocnej Irlandii kampanii czlonkowie IRA pomagali w niemieckich nalotach bombowych na te brytyjska czesc wyspy.Jednak operacja majaca na celu wsparcie IRA przez Niemcow zakonczyla sie niepowodzeniem, zas po wojnie w wyniku dzialan Wlk Brytanii i Republiki Irlandii (ktora powstala dzieki walce bojownikow) uwieziono wielu jej czlonkow, z ktorych czesc stracono.
IRA stanela na nogi ponownie w latach '50 kiedy nieugiete stanowisko angielskiego rzadu w sprawie zjednoczenia wyspy przysporzylo jej zwolennikow.Rozpoczela sie dekada zamachow i atakow na brytjskie bazy wojskowe gdzie bojownicy zaopatrywali sie w bron i amunicje.
Poczatek lat '60 rozpoczyna okres tzw "Troubles".Eskalacja przemocy rozpoczela sie dwudniowymi zamieszkami w Derry.Kilkuletnie starcia miedzy katolikami i protestantami (media czasem nazywaja ten konflikt "ostatnia wojna religijna Europy", choc mimo tego ze religia dzielila zwasnione grupy jeszcze bardziej nie byla glownym powodem walk) zaowocowaly rowniez nieporozumieniem w lonie IRA, nastapil podzial na radykalna Tymczasowa IRA (PIRA), wierna wartoscia republikanskim oraz marksistowska Oficjalna IRA.Tymczasowa IRA rozpoczela trwajaca 30 lat kampanie wojskowa przeciwko obecnosci Brytyjczykow w Pln Irlandii, jej glownym celem pozostalo zjednoczenie wyspy i utworzenie skladajacego sie z 32 hrabstw panstwa irlandzkiego.Walki pochlonely wiele ofiar, PIRA oglosila zawieszenie broni w 1997 roku, w 2005 pod okiem miedzynarodowych obserwatorow zniszczyla duza czesc swojego arsenalu i zanstapil formalny koniec kampanii.IRA Oficjalna walczyla do roku 1972.Polityczne skrzydlo PIRA, partia Sinn Fein zwiekszylo swoje wplywy w republice i Pln Irlandii.Konflikt miedzy PIRA i IRA Oficjalna pochlonal 40 osob.
Nasilenie walk spowodowala masakra w Derry zwana Krwawa Niedziela, kiedy angielscy zolnierze zastrzelili 14 osob, nieuzbrojonych uczestnikow demonstracji (o Krwawej Niedzieli w archiwum bloga).Byl to poczatek nowej wojny miedzy PIRA a angielskimi zolnierzami, policjantami oraz paramilitarnymi organizacjami lojalistycznymi.Przez 20 lat walka prowadzona byla metodami zamachow bombowych, podpalen, zabojstw politycznych, ostrzeliwaniem domow i samochodow.Czlonkowie PIRA zabili ambasadora Wlk Brytanii w Dublinie w 1976, w zamachu bombowym zorganizowanym przez jej bojownikow zginal rowniez krewny krolowej Elzbiety II, admiral Louis Mounbatten.Lata '70 to poltora tysiaca ofiar starc irlandzko-brytyjskich.
Lata '80 nie prztniosly praktycznie zadnych zmian.Uwiezieni irlandzcy bojownicy zaczeli domagac sie przyznania im statusu wiezniow politycznych.Domagali sie tego organizujac strajki glodowe.W wyniku dwumiesiecznej glodowki w 1981 roku zmarlo 10 wiezniow w tym owczesny lider IRA i czlonek Izby Gmin Bobby Sands, bedacy dzis meczennikiem sprawy republikanskiej.
PIRA dokonywala w tym czasie zamachow bombowych m.in w Hyde Park i Regent's Park w wyniku ktorych zginelo kilkanascie osob, probowali rowniez zgladzic Margaret Thatcher, ktora opowiadala sie za silowym stlumieniem strajkow wiezniow (w sklepikach z pamiatkami prowadzonymi przez Sinn Fein do dzis mozna kupic koszulki "I still hate Thatcher").
IRA nie zlozyla broni po porozumieniu miedzy rzadami Wlk Brytanii i Irlandii majacego na celu wspolne przeciwdzialanie przemocy, ktore zostalo podpisane w 1985 roku.
Lata '90 przyniosly m.in atak rakietowy PIRA na siedzibe brytyjskiego rzadu w Londynie.
W 1987 po raz pierwszy w wyborach parlamentarnych startowala partia Sinn Fein, polityczne skrzydlo IRA, pod warunkiem zaprzestania dzialanosci terrorystycznej zostali oni zaproszeni do rozmow o przyszlosci regionu, jednak IRA odrzucila proponowane porozumienia.W marcu 1994 IRA zorganizowala ataki na lotnisko Heathrow w Londynie, liderzy Sinn Fein zdolali przekonac liderow IRA do zawieszenia broni we wrzesniu 1994.Trwalo ono do lutego 1996.
Kolejne ogloszoni w 1997 i trwalo do dzis dzien.
W 1998 podpisano Porozumienie Wielkopiatkowe zawarte miedzy rzadmi Irlandii i Wlk Brytanii.Zakladalo ono korzystanie przez strony z pokojowych metod walki, wypuszczenie wiezniow organizacji paramilitarnych godzacych sie na postanowienia porozumienia, rozbrojenie tychze organizacji. Republika Irlandii obiecala zrzec sie roszczen w stosunku do Pln Irlandii w zamian za co Brytyjczycy uchylili ustawe o administrowaniu Irlandia z 1920 roku.Porozumienie to jednak zakladalo ze Ulster nadal pozostaje czescia Wlk Brytanii.Zmeczeni dlugotrwalym, krwawym konfliktem mieszkancy Republiki Irlandii i Pln Irlandii opowiedzieli sie za jego przyjeciem.
Nie koniec to jednak dzialanosci republikanskiej partyzantki.W 1996 dzialanosc rozpoczela Kontynuacja IRA (CIRA), powstaly juz w 1986 roku odlam organizacji.Nie zdolali jednak podporzadkowac sobie Tymczasowej IRA z ktorej wylonila sie Prawdziwa IRA (RIRA), ktora nie akceptowala postanowien porozumienia pokojowego.Byla ona zbrojnym ramieniem powstalego w tym samym roku Komitetu o Suewrennosc 32 Hrabstw.Jednak zorganizowana przez nich zamach w Omagh w 1998 roku, w ktorym zginelo 31 osob a ponad 200 zostalo rannych nie przysporzyl im poparcia i RIRA usunela sie w cien.
Zgromadzenie Pln Irlandii w sklad ktorego wchodzila rowniez Sinn Fein nie uzyskal poparcia.Przeciwni byli mu protestanci, ktorzy nie byli zadowoleniu z udzialu Sinn fein we wladzy przez rozbrojeniem IRA.Ta jednak nie godzila sie na natychmiastowe rozbrojenie, podjela jednak rozmowy z Miedzynarodowa Komisja ds Rozbrojenia.Jednak przedluzajace sie negocjacje w tej sprawie sklonily rzad brytyjski do ponownego przejecia kontroli nad Ulsterem.W skutek tego rozmowy IRA z komisja zostaly zawieszone ale dopuszczono miedzynarodowych obserwatorow do czesci skladow broni republikanow.
IRA oficjalnie rozbroila sie nie podajac jednak szczegolow co do sposobow zniszczenia i ilosci zniszczonej broni.Malo kto wierzy ze republikanie pozbyli sie calego arsenalu.
Jej odlamy nie zgodzili sie na fotografowanie niszczenia posiadanej broni.
Rozne odlamy IRA wspolpracowaly na przestrzeni lat z roznymi podobnymi grupami na swiecie wymieniajac sie doswiadczeniem, dostarczaja miejsc treningowych i instruktorow.Wsrod organizacji wspolpracujacych z roznymi odlamami IRA wymienia sie m.in baskijskich separatystow z ETA, Organizacje Wyzwolenia Palestyny czy Rewolucyjne Sily Zbrojne Kolumbii.
Historycy wspominaja rowniez o roli IRA w odsunieciu na dalszy plan organizacji irlandzkich nacjonalistow zrzeszonych wokol generala O'Duffy w ruchu Blekitne Koszule, majacej podobne do IRA cele (wyzwolenie i zjednoczenie Irlandii).Badacze twierdza ze udzial Blekitnych Koszul w hiszpanskiej wojnie domowej uchronil ich przed wstapieniem na sciezke terroryzmu.
eseswu.blogspot.com
